नयाँदिल्ली, २१ भदौ ( एएनआई) :भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले मानव केन्द्रित विश्वविकासमा जोड दिनुभएको छ । युरोपेली सङ्घसहित १९ वटा विशाल अर्थतन्त्र भएका राष्ट्रको अन्तर सरकारी सङ्गठन जी २० शिखर सम्मेलन आयोजक राष्ट्रका प्रधानमन्त्रीले पर्सी शनिबारदेखि नयाँदिल्लीमा आयोजना हुने दुईदिने शिखर सम्मेलनका सन्दर्भमा आज प्रकाशन गर्नुभएको आलेखमा समावेशी विश्वविकासमा जोड दिनुभएको हो । संस्कृत सुक्ति ‘वसुधैव कुटुम्बकम्’ अर्थात् पृथ्वीका सबै मानिस एकै परिवारका सदस्य हुन्भन्ने आशययुक्त शिखर सम्मेलनको नाराबाट प्रारम्भ गर्नुभएको आलेखमा वसुधैव कुटुम्बकम्को समावेशी दृष्टिकोणले मानव समाजलाई सिमाना, भाषा र दर्शनभन्दा माथि उठेर एक विश्वव्यापी परिवारका रुपमा अघि बढ्न प्रेरित गरेको बताउनुभएको छ । भारतका प्रधानमन्त्रीले साझा भविष्यका निम्ति विश्वका सबै मानवबीच एकता हुनुपर्ने, विश्ववासी एक परिवारका रुपमा हातेमालो गर्दै साझा प्रगति र समृद्धि प्राप्तिका लागिअ अघिबढ्नुपर्नेमा जोड दिनुभएको छ । कोभिड–१९पछिको विश्वव्यवस्थामा परिववर्तन आएको, कुनै पनि देशको आर्थिक उन्नयनको मापक कुल गार्हस्थ्य उत्पादनलाई त्यागेर अब मानव केन्द्रित दृष्टिकोण विकास गर्नुपर्ने, विश्वव्यापी आपूर्ति शृङ्खलामा अवरोध हुननदिनेतर्फ सचेत हुनुपर्ने तथा विश्वसंस्थाहरूलाई बहुपक्षीयताका पक्षमा अभिप्रेरित गर्न आवश्यक भएको आलेखमा उल्लेख गर्नुभएको छ । आर्थिक एवं औद्योगिक रुपमा कम विकसित देशहरूलाई एकैस्थानमा उभ्याउने ‘ग्लोबल साउथ’ को अवधारणा तथा अफ्रिकाका विकासशील मुलुकका सीमान्तकृत आकाङ्क्षालाई मूल प्रवाहमा समाहित गर्न अपरिहार्यं भएको विचार व्यक्त भारतका प्रधानमन्त्रीले दिगो विकासका लक्ष्य प्राप्तिमा भएका प्रगतिबारे जी २० शिखर सम्मेलनमा समीक्षा हुने र लक्ष्यहरूको अक्षरसः कार्यान्वयनका लागि कार्यदिशा निर्धारण गर्ने बताउनुभएको छ । जलवायु अनुकूलन कार्य, जलवायु वित्त तथा प्रविधि हस्तान्तरण, हरित हाइड्रोजनका लागि पारिस्थितिकीय प्रणालीको निर्माण, जलवायु परिवर्तनका प्रभावका कारण खाद्य तथा पोषण सुरक्षाको सुनिश्चितता, राष्ट्र–राष्ट्रबीचको राजनीतिक विभाजन र अवरोध हटाउने र सहकार्य र साझेदारी प्रवद्र्धन गर्न जी २० को अध्यक्षका नाताले भारत प्रतिबद्ध रहेको प्रधानमन्त्री मोदीले उल्लेख गर्नुभएको छ । शनिबार प्रारम्भ भइ आइतबार सम्पन्न हुने जी २० बैठकमा विश्वका अधिकांश राष्ट्रका एक लाख प्रतिनिधिले भाग लिने बताइएको छ । अध्यक्षका रुपमा भारतले वर्षभरिमा जी २० सँग सम्बन्धित दुई सय वटा बैठक देशका विभिन्न ६० शहरमा आयोजना गर्ने घोषणा गरेको छ ।

न्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष (आईएमएफ) र विश्व बैंकका नेताहरूले जलवायु परिवर्तनले निम्त्याएको ‘अस्तित्वको खतरा’को सामना गर्न दुवै संस्थाबीच अझ नजिकबाट सहकार्य गर्ने बिहीबार घोषणा गरेका छन् । “जलवायु परिवर्तन विश्व शान्ति, सुरक्षा, आर्थिक स्थिरता र विकासका लागि खतरा हो,” अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोषकी प्रबन्ध निर्देशक क्रिस्टालिना जर्जिएभा र विश्व बैंकका अध्यक्ष अजय बंगाले जारी गरेको विज्ञप्तिमा भनिएको छ । “‘जलवायु परिवर्तनको अस्तित्वको खतरा’ को रूपमा वर्णन गरिएको कुरालाई सम्बोधन गर्न दुई ऋणदाताहरूले सबै सदस्य देशहरूलाई उनीहरूको जलवायु र विकास लक्ष्यहरू एकीकृत गर्न मद्दत गर्न आवश्यक छ,” विज्ञप्तिमा भनिएको छ । भारतमा हुने जी–२० शिखर सम्मेलनमा दुई नेताले जारी गरेको दुर्लभ संयुक्त वक्तव्यले मास्टरकार्डका पूर्व प्रमुख कार्यकारी अजय बंगाले ग्रीष्मऋतुमा आफ्नो भूमिका सुरु गरेदेखि नै जलवायु परिवर्तनको विषयमा जोड दिँदै आएको जोड दिएको छ । बङ्गालाई उक्त पदमा मनोनीत गर्ने बाइडेन प्रशासनले पनि विकास ऋणदाताहरूलाई जलवायु परिवर्तन न्यूनीकरण र अनुकूलनका लागि वित्तीय सहयोग गर्न थप कदम चाल्न दबाब दिइरहेको छ । यस विषयमा जानकार विज्ञका अनुसार जी–२० को बैठकले सदस्य राष्ट्रहरूलाई संयुक्त वक्तव्यमा उल्लेखित जलवायु चुनौतीहरूको सामना गर्न एक साथ आउने कुरा वास्तविक रूपमा चुनौतीपूर्ण भए पनि यो यसले अवसर प्रदान गर्दछ । दुवै नेताले जलवायु परिवर्तनको मुद्दासँगै सदस्य राष्ट्रहमा ऋणको जोखिम बढ्न नदिन थप नजिकबाट सहकार्य गर्ने प्रतिबद्धता व्यक्त गरेका छन् । उनीहरूले सदस्य राष्ट्रहरूलाई ‘नयाँ डिजिटल टेक्नोलोजी’को फाइदा लिन र जोखिमहरू कम गर्न, सीमापार भुक्तानी सुधार गर्ने तरिकाहरू सहित’ सहयोग बढाउने घोषणा पनि गरेका छन् । —

रूसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले नयाँ दिल्लीमा हुने जी–२० शिखर सम्मेलनमा भिडियो सम्बोधन गर्ने योजना नबनाएको क्रेमलिनले बिहीबार जनाएको छ । गत वर्ष बालीमा भएको शिखर सम्मेलनमा युक्रेनमा जारी द्वन्द्वका कारण मस्को र पश्चिमा मुलुकबीच तनावपूर्ण सम्बन्ध रहेका बेला यो बैठक हुन लागेको हो । के पुटिनले छुट्टै भिडियो सम्बोधन गर्नुहुनेछ भन्ने प्रश्नमा क्रेमलिनका प्रवक्ता दिमित्री पेस्कोभले भन्नुभयो, “होइन, कुनै योजना छैन ।” उहाँले सबै कामको नेतृत्व रूसी प्रतिनिधिमण्डलको नेतृत्व गरिरहेका विदेशमन्त्री सर्गेइ लाभरोभले गर्ने बताउनुभयो । दक्षिण अफ्रिकालाई अन्तर्राष्ट्रिय फौजदारी अदालतको वारेन्टअन्तर्गत पुटिनलाई पक्राउ गर्न बाध्य पार्ने कि नगर्ने भन्ने विवादपछि जोहानेसबर्गमा अगस्टमा भएको ब्रिक्स बैठकमा पनि लाभरोभले रूसको प्रतिनिधित्व गर्नुभएको थियो । अन्त्यमा पुटिनले भिडियो लिङ्कमार्फत सम्बोधन गर्नुभयोे, जसमा उनले युक्रेनमा जारी द्वन्द्वका लागि पश्चिमा मुलुकलाई दोषी रहेको आरोप लगाउनुभएको थियो । अन्तर्राष्ट्रिय शिखर सम्मेलनमा पुटिनको निमन्त्रणाले केही पश्चिमा राष्ट्रहरूलाई आक्रोशित बनाएको छ, उनीहरूले पुटिनलाई युक्रेनमा मस्कोको गतिविधिको विरोधमा प्रस्तुत गर्न खोजेका छन्। द्वन्द्व, जीवाश्म ईन्धनको चरणबद्ध अन्त्य र ऋण पुनर्संरचनाको बारेमा गहिरो असहमतिले नयाँ दिल्लीमा दुई दिने बैठकमा गरिएका कुनै पनि सम्झौताहरूमा बाधा पु¥याउने सम्भावना छ । संयुक्त राज्य अमेरिका र भारतसँगको विवादित सीमासँग तनाव बढिरहेका बेला विश्वको दोस्रो ठूलो अर्थतन्त्र चीनका राष्ट्रपति सी चिनफिङ पनि बैठकमा सहभागी हुनुहुने छैन । —