काठमाडौँ : धेरै समयअघिदेखि चल्दै आएको हरसिद्धि नाच ललितपुर महानगरपालिका–१८ स्थित हरसिद्धि भवानी त्रिशक्ति देवी मन्दिर प्राङ्गणमा बिहीबार बिहानैदेखि प्रदर्शन गरिँदैछ ।
यो नाच वर्षमा दुईपटक बिहान ४ बजेदेखि राति ९ बजेसम्म देखाउने गरिएको छ । नाच हेर्न ललितपुरका विभिन्न स्थानका साथै छिमेकका अन्य जिल्लाबाट पनि दर्शक आउने गरेका छन् । यो नाच वर्षमा दुई पटक मंसिर शुक्ल पूर्णिमा र फागुन शुक्ल पूर्णिमाका दिन प्रदर्शन गरिन्छ । आदि शंकराचार्यले नेपाल आएका बेला यहाँका बौद्धमार्गीसँग शास्त्रार्थ गरेर पराजित गरी मन्दिरमा नित्य पूजाको व्यवस्था मिलाएको हरसिद्धि नाचका विषयमा त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट विद्यावारिधिरत धर्मगोविन्द महर्जनले बताउनुभयो ।
शंकराचार्यले महर्जन थरका स्थानीयवासीलाई पुजारी नियुक्त गरी पूजा व्यवस्था चलाएको उहाँले सुनाउनुभयो । नेपाल संवत् २६३ मा राजा वरदेवले हरसिद्धिको नाच देखाई दोस्रो पटक यहाँ आउँदा शंकराचार्यलाई सन्तुष्ट बनाई पठाएको इतिहास भाषा, देवमाला र गोपालवंशावलीमा उल्लेख छ । पहिले मंसिर पूर्णिमादेखि फागुन पूर्णिमासम्म यो नाच देखाउने गरिएकामा हेर्ने मानिसको अभावमा दुवै पूर्णिमाका दिन मात्र देखाउने परम्परा चलेको हो । भारतको उज्जैनबाट कलश साधन गरी पुरानो बानेश्वर भीमसेनगोलाको पीठमा ल्याई स्थापित गरियो । त्यसैबेला ‘हरसिद्धि नाट्य पुस्तक’ पनि ल्याइएको थियो । त्यसै अनुसार नाच सञ्चालन हुने गरेको छ ।
स्कन्द पुराणको हिमवत्खण्डमा वर्णन गरिएअनुसार महादेव र पार्वती कैलाशमा ढोका बन्द गरेर पासा खेलिरहेका बेला चण्ड र प्रचण्ड नामका दैत्य भित्र छिर्न खोजे । नन्दी लगायत शिवगणले ढोकामा रोक्न खोजे पनि नमानी युद्ध गर्न तम्सिए ।
महादेवले पार्वतीलाई शक्तिको रुप धारण गरी दुवै असुरलाई ठीक गरेर आऊ भनी खटाएपछि दुवैको वध गरी फर्केकाले सिद्धि नाम दिएको भनाइ छ । महादेवले ‘अब हामी हरसिद्धि भयौँ’ भनेपछि उज्जैनमा पहिलोपटक मन्दिर बनेको पुराणमा व्याख्या गरिएको छ । यो मन्दिर कलश साधना गरेर भीमसेनगोलामा ल्याएपछि ललितपुर सारिएको भनाइ छ ।
हरसिद्धि भवानी गुठीले प्रदर्शन गर्ने नाचका लागि गुठी संस्थानले पनि सहयोग गर्ने गरेको छ । नाच सम्पन्न भएपछि राति पञ्चबलि समेत दिने गरिएको छ । रारास