का.वा. प्रमुख कार्यकारी अधिकृत, रमेशकुमार भट्टराई, युनाइटेड इन्स्योरेन्स कम्पनी

नेपालमा बीमाको इतिहास ७० वर्षभन्दा लामो भए पनि बीमाको पहुँच अझै पनि ९० प्रतिशतभन्दा बढी नागरिकसम्म पुग्न सकेको छैन । औपचारिक तथ्यांक नभए पनि बढीमा १० प्रतिशत नागरिकमात्रै बीमाको पहुँचमा रहेको विज्ञहरू बताउँछन्् । नेपालमा अपेक्षाकृत रुपमा बीमा व्यवसाय विस्तार हुन सकेको छैन । पछिल्लो समय निर्जीवन बीमामा भने आकर्षण बढेको बताइन्छ । प्रस्तुत छ, यसै सन्दर्भमा युनाइटेड इन्स्योरेन्स कम्पनीका कार्यबाहक प्रमुख कार्यकारी अधिकृत रमेशकुमार भट्टराईसँग असन बजार साप्ताहिकले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंशः

निर्जीवन बीमा बजार वर्तमान अवस्थालाई कसरी हेरिरहनु भएको छ ?
समग्रमा भन्नु पर्दा जनरल इन्स्योरेन्स कम्पनीको विजनेस राम्रो छ । यसमा पनि कुन कम्पनीको चाहिँ राम्रो छ भन्ने कुरा हुन्छ । अहिलेको विजनेस भनेको पूर्ण रुपमा ‘क्लेम बेस विजनेस’ हो । अहिले मार्के्टिङले त्यसै विजनेस ल्याउन सक्दैन । मैले देखेको कुरा अहिले जसले छिटो दाबी भुक्तानी दिन्छ, जसको सेवा सरल र छिटो छ उसकै विजनेस बढ्छ । पछिल्लो समय जनरल इन्स्योरेन्सको विजनेस क्लेम बेस भएको छ । नेपालको बीमा बजारमा भनेको बंगलादेशको जस्तै भएको छ । बंगलादेशमा जम्मा ४५ वटा कम्पनी छन्् तर ती ४५ कम्पनीमध्ये एकदम थोरैले मात्रै राम्रो विजनेस गरेका छन्् । अहिले नेपालमा १७ वटा जनरल इन्स्योरेन्स कम्पनीले कारोबार गरिरहेका छन्् । बाँकी ३ वटा कम्पनीले पनि चाँडै कारोबार शुरु गर्दैछन्् । ती सबै कम्पनी चल्छन् । तर, कुन कम्पनी कति विजनेस साइजबाट चल्छ भन्ने कुरा महत्वपूर्ण हुन्छ । यहाँ २० वटा कम्पनीलाई नै विजनेस नपुग्ने भन्ने कुरा छैन । निर्जीवन बीमा कम्पनीका लागि विजनेस ल्याउने ठाउँ धेरै छन्् । विजनेस ल्याउनलाई कुनै ठूलो समस्या छैन । विशेष र महत्वपूर्ण कुरा चाहिँ बीमा चेतनाको हो । बीमा चेतनाको अझै विकास हुन सकेको छैन । बीमाको चेतना गाउँ–गाउँमा पुग्न बाँकी छ । बीमाबारे नागरिकले बुझन नसकेका कारण नै अझै बीमाको पहुँचमा कम मात्रै नागरिक छन्् ।

पछिल्लो समयमा इन्स्योरेन्सहरूको संख्या बढिरहेको छ, यसले बीमा बजारमा कस्तो प्रभाव पर्छ ?
सामान्य भाषामा बीमा भनेको जोखिमलाई स्थान्तरण वा सार्नु हो । कुनै चिज वा वस्तुमा जोखिम धेरै देखियो भने त्यो जोखिम बीमा कम्पनीमा सार्ने काम नै जनरल इन्स्योरेन्सको हो । त्यो जोखिम सारे बापत केही रकम बीमा कम्पनीले लिन्छ । जोखिमको प्रकार र बीमा गरिएको अवधिका आधारमा जोखिमबाट भएको क्षतिपूर्ति बीमा कम्पनीले गर्छ । बीमामा दुई पक्ष हुन्छ । प्रथम पक्षले म तपाईहरूको यो समयदेखि यो समयसम्म, यस्तो यस्तो खालको जोखिम भयो भने बहन गर्छु भनेर एउटा प्रपोजल दिएको हुन्छ । द्धितीय पक्षले ती जोखिमहरूलाई हस्तान्तरण गर्छ । कतिपय जोखिमहरू देखिने हुन्छन्् भने कतिपय जोखिमहरू नदेखिने खालका हुन्छन्् । कतिपय जोखिमहरूलाई आफ्नै फिजिकल रुपले घटाउन सकिन्छ । तर, जति घटाए पनि कतिपय जोखिमहरू घट्दैनन् । ती आफुले घटाउन नसकेको जोखिमहरू इन्स्योरेन्स कम्पनीलाई हस्तान्तरण गर्नुपर्छ । जोखिमलाई पूर्ण रुपमा निर्मूल पार्न नसकेपनि बीमा कम्पनीले केही हदसम्म जोखिम कम गर्न मद्दत गर्छन् ।
जति इन्स्योरेन्सहरूको संख्या बढेतापनि विजनेसको आकार त्यही नै हुन्छ । पहिलाको भन्दा विजनेसको आकार अहिले बढेको छ । गत वर्षको भन्दा अहिलेको विजनेस १६ प्रतिशतले बृद्धि हुँदै आएको छ । अब २०७५र७६ मा पनि विजनेसको आकार १५ प्रतिशत देखि १८ प्रतिशतसम्म मात्रै बढ्छ । हाल निर्जिवन बीमा कम्पनिहरू २० वटा पुगेका छन्् । अबका दिनमा नयाँ सिटी तथा उद्योगधन्दाहरूको विकास हुने हुँदा कारोबार बढ्दै जान्छ । बीमा समितिले बीमा कम्पनीहरूलाई पुँजी बढाउन निर्देशन दिएको छ । तर, पुँजी बढ्दैमा विजनेस बढ्ने हुँदैन । सबै बीमा कम्पनीहरूलाई कति विजनेसको फिगरमा बस्ने भन्ने कुरामा चुनौती छ । एक अर्ब पुँजी पुग्दा विजनेसको साइज कतिमा राख्ने भन्ने कुरा महत्वपुर्ण हुन्छ । विजनेस साइज कम लिएर बसेका तर एक अर्ब पुर्याइसकेका कम्पनीलाई अफिस चलाउन गाह्रो हुन्छ । ५०।६० करोडको प्रिमियम त कर्मचारी पाल्नलाई मात्र ठिक हुन्छ । त्यसैले बीमा कम्पनीहरूले पुँजी बढाएसँगै विजनेस पनि विस्तार गर्दै लैजानुपर्छ ।

यतिबेला बीमाको पहुँचमा कममात्रै नागरिक पुगेको तथ्यांक छ, थोरैमात्र नागरिकमा बीमाको पहुँच पुग्नुमा के कमजोरी हुनसक्छ ?
बीमाको पहुँचमा कम मात्रै नागरिक छन्, यसको दोष कसैको टाउकोमा मात्रै थोपारेर हुँदैन । मैले अघि पनि भनिसके बीमामा नागरिकको पहुँच अत्यन्तै कम हुनुमा बीमा चेतनाको अभाव नै प्रमुख कारण हो । अहिले निर्जीवन बीमामा आफ्नो लागि भन्दा पनि बाध्यकारी व्यवस्थाका कारण बीमा गर्ने प्रचलन रहेको छ । बीमा गरेपछि बीमा कम्पनीले आफ्नो जोखिम बहन गरिदिन्छ, बीमा गरेको आफंै लागि भन्ने कुरा अझै आममानिसले बुझ्न सकेका छैनन् । अझ यो मोटर बीमामा मान्छेले के सोच्या हुन्छन् भने बीमा आफ्नो लागि भन्दा पनि बैंकको लागि गरिएको भन्ने खराब सोचाई हुन्छ । बैंकमा ऋण लिएर गाडी किनेको मान्छेले किस्ता तिर्दासम्म बीमा गरेको हुन्छ । तर, जब उसले बैंकको कर्जा चुक्ता गरिसक्छ अनि बीमा गर्नुपर्छ भन्ने कुरा बिर्सन्छ । कर्जा तिरिसके पछि पनि रिक्स त हुन्छ, बीमा गर्नुपर्छ भन्ने कुरा मान्छेको मानसिकतामा आउँदैन ।
सबै बैंकका कर्जा शाखामा बस्नु भएका साथीहरूलाई फूल भ्यालूको बीमा गनु पर्छ भन्ने कुरा बुझाउन सक्यौ भने मात्रै पनि हाम्रो ३० प्रतिशत विजनेस बढ्छ । ५ करोड रुपैयाँको घर राखेर कुनै एउटा व्यक्तिले मानौ २० लाख रुपैयाँ कर्जा लिन्छ । त्यो मान्छेको घर ५ करोडको भए पनि कर्जा लिएको २० लाख रुपैयाँको मात्रै बीमा गर्ने प्रचलन छ । घरको भ्यालू अनुसारको बीमा गर्ने हो भने विजनेस राम्रोसँग बढ्ने थियो ।

भूकम्पपछि निर्जीवन बीमाप्रति आकर्षण बढेको हो ?
भूकम्पपछि धेरैले बीमा गर्नुपर्ने रहेछ भन्ने सोचे । भूकम्प गएको केही समयसम्म त आकर्षण राम्रै देखियो । त्यतिबेला हामीलाई फोन पनि धेरै आएको हो । तर, जब भूकम्प गएको समय लम्बिदै गयो, बीमा गर्नुपर्छ भन्ने कुरा पनि मान्छेले बिर्सिदै गए । भूकम्प गएपछि बीमा गर्नै पर्छ भन्ने सोचेका मान्छे पनि यतिबेला चुपचाप छन्् ।

बीमा दाबी भुक्तानीमा बीमा कम्पनीले ढिलाइ गर्छन् भन्ने जनगुनासो बेला बखतमा आइरहन्छ, वास्तवमा दाबी भुक्तानीमा ढिलाइ हुनुको कारण के हो ?
एकदमै सही प्रश्न गर्नुभयो । यो निकै चर्चामा आएको विषय पनि हो । मैले अघि पनि भनिसके अबको बीमा बजार भनेको क्लेम अर्थात दाब्ीमा भर पर्नुपर्ने हुन्छ । दाबी जसले सहज र छिटो तरिकाले भुक्तानी दिन सक्छ उसलाई विजनेसको खाँचो हुँदैन । मैले मेरो कम्पनी राम्रो छ भनेर भन्दै हिड्नु भन्दा एउटा कुनै मान्छेले त्यो कम्पनी चाहिँ राम्रो छ भुक्तानी सहज र छिटो तरिकाले दिन्छ भन्नुमा निकै फरक हुन्छ । यस कारण पनि कुनै कम्पनीले दावी भुक्तानीमा ढिलाई गर्छन भन्ने लाग्दैन । १० हजार रुपैयाँको दावी भुक्तानी दिन ढिलाई गर्दा १० लाखको विजनेस गुम्न सक्छ । ढिलाइका सन्दर्भमा भन्नु पर्दा नियम प्रक्रिया पुग्न नसकेर कहिले काही ढिलाई हुनसक्छ तर त्यो प्रक्रियालाई ढिलाई भन्न मिल्दैन । कानुनी प्रक्रिया त पूरा गर्नु पर्यो नि । कानुनी प्रक्रिया बाहेकका कुरामा भुक्तानी दिन बीमा कम्पनीले ढिलाई गर्दैनन् यदि कसैले गरिहाले पनि उनीहरूकै बद्नाम हुन्छ ।

युनाइटेडलाई अझ सक्षम बनाउन आगमी आर्थिक वर्षको प्लानिङ कस्तो छ ?
बोर्डको अपेक्षा ठूलो छ, केही समय अघि ठूलो संख्यामा कर्मचारी अर्को संस्थामा गए । नयाँ बीमा कम्पनीहरू थपिएकाले हाम्रो संस्थामा काम गरिरहेका धेरै साथीहरू नयाँ कम्पनीमा जानु भयो । फेरि बीमा कम्पनीमा काम गर्नका लागि पुराना कर्मचारीहरूको धेरै आवश्यकता पर्दछ । अधिकांश शाखामा बीमा बुझेको मान्छे नै चाहिन्छ । बीमाको दायरा बढाउन आफ्नो तर्फबाट जेजति सकिन्छ सोही अनुसारको का मगर्दै जानेछौं । हाम्रो शाखा सञ्जालहरू अहिले २९ वटा रहेका छन्् । आगामी आर्थिक वर्षमा ति शाखाहरूलाई अपग्रेड गर्दै लैजाने योजना बनाएका छौं । त्यसका अलवा आवश्यकता अनुसार केहि शाखा थप्ने समेत सोचका छौं ।

बीमा कम्पनीहरूका लागि चुनौतीहरू के–के छन् ?
सबैभन्दा ठूलो चुनौती भनेको फर्जी दाबी हो । यहाँ कल्पना नै गर्न नसकिने गलत दाबी समेत गर्ने गरेको पाइन्छ । सवारी दुर्घटना हुन्छ अनि हत्त न पत्त बीमा गरेर अनि यहाँ दुर्घटना भयो भनेर क्लेम गर्ने चलन छ । बीमा गर्नुपर्छ भन्ने दुर्घटना हुनुभन्दा अगाडि मतलब हुँदैन जब दुर्घटना हुन्छ अनि बीमा गर्न दौडियो, अन्य फर्जी दाबीहरू भेटिने गरेका छन्् ।
एकपटक त फर्जी क्लेम गर्ने पक्राउ पनि परेका थिए । बिहान १० बजे दुर्घटना भए पछि दिउँसो १ बजे बीमा गरेछ र ३ बजे फेरि दाबी गर्न आएछ । दुर्घटनाका बारेमा प्रहरीले तयार पारेको मुचुल्काबाट त त्यो प्रमाणित भयो र पक्राउ पर्यो । अर्को फर्जी मेडिकलको बिलमा पनि हुन्छ । कतिपय बिलमा त बिरामीले प्रयोग गर्नै नमिल्ने औषधि समेतको रकम जोडेको हुन्छ । हामीलाई त्यो औषधिको बारेमा टम्र्स एन्ड कन्डिसन त थाहा हुँदैन । तर, त्यस्तो बेलामा हामीले डाक्टर समेत बोलाउने गरेका छौ । फर्जी दाबी हामीलाई ठूलो चुनौती रहेको छ । म्यादी पोलिसीको विषयमा केही समस्या देखिने गरेका छन्् । म्यादी पोलिसीमा कभर नोट काटेर बीमा गरिन्छ, र बेलुका कतिबेला हुन्छ फुर्सद त्यसपछि आएर इन्ट्री गर्नुपर्ने हुन्छ । हो त्यो इन्ट्री गर्न बिर्सिएपछि तपाईले भनेको जस्तो समस्या सिर्जना हुन्छ ।

बीमा कम्पनीहरूको संख्या अधिक भयो भन्ने टिप्पणी शुरु भइसकेको छ, भोलिका दिनमा बीमा कम्पनीहरूका लागि समेत मर्जर नीति ल्याउनुपर्ने सम्भावना कत्तिको देख्नु हुन्छ ?
सबैभन्दा ठूलो कुरा समय हो । हामी सबै समयअनुसार चल्नुपर्ने हुन्छ, भोलि कस्तो समय आउँछ भन्न सकिन्न । मर्जरको विषयमा अहिले तिमीहरू मर्जरमा जाउँ भन्दा जान सजिलो छैन । बीमा कम्पनीबीच एकआपसमा इगो छ । भोलिका दिनमा भने मर्जर हुन सक्छन्् । अर्को कुरा अहिले बीमा कम्पनीहरूमा क्रस होल्डिङ छ । यदि बीमा समितिले क्रस होल्डिङ बन्द गर्ने नीति ल्यायो भने बीमा कम्पनीहरू आफै मर्जरमा जान्छन्् ।

नेपालमा बीमाको पहु“च विस्तार गर्न के गर्नुपर्छ ?
बीमाको पहुँच नेपालको सन्दर्भमा कम नै छ । यसमा सबैभन्दा महत्वपुर्ण भनेको जनचेतना हो । सर्वसाधारणहरूले बीमा भन्ने कुरा बाहिरी रुपबाट बुझेका छन्् । तर बीमा गर्दा के फाइदा हुन्छ भन्ने चेतनाको अभाव भइरहेको छ । यसकारण सर्वसाधरणहरूलाई बीमा महत्वको ज्ञानमा कमी भएर सबै मानिसहरू बीमा पहुँचमा पुग्न नसकेका हुन् । त्यस्तै, बीमा कम्पनीहरूमा आबद्ध भएका कर्मचारीहरूमा पनि बीमा ज्ञानको अभाव छ । उनीहरूलाई बीमा भनेको मात्र थाहा छ । मानिसहरूलाई बीमा गर्दाको फाइदाको बारेमा सर्वसाधरणहरूलाई बुझाएर भन्न सक्ने क्षमताको पनि कमी भएको कारण बीमा पहुँच कम भएको हो । त्यसकारण बीमा क्षेत्रमा बीमा सम्बन्धी राम्रो ज्ञाना भएको मानिसले जनचेतना फैलाउने खालको विभिन्न कार्यक्रमहरू सञ्चालन गर्नु आवश्यक छ ।

ग्रामीण क्षेत्रमा बीमाको पहुँच विस्तार गर्न युनाइटेड इन्स्योरेन्सले कस्तो योजना बनाएको छ ?
पछिल्लो दिनहरूमा बीमा कम्पनीहरूले शाखा विस्तार कार्यलाई आक्रामक ढंगले अगाडी बढाउँदै आएका छन्् । सबै बीमा कम्पनीहरूले सात वटै प्रदेशमा शाखा विस्तार तीव्र रुपमा गरेका छन्् । साथै ७ वटै प्रदेशमा १।१ वटा रिजनल अफिस राख्ने काम पनि सुरु गरेका छन्् । सबै प्रदेशमा रिजनल अफिस भएपछि विजनेस फिगर पनि बढी नै हुन्छ । एउटा प्रदेशमा एउटा रिजनल अफिस भएपछि त्यो रिजनलले गाउँ गाउँमा प्रचार प्रसार नगर्ने भन्ने हुँदैन । बीमा पहुँच विस्तार गर्नका लागि बीमा कम्पनीहरूले गाउँ गाउँमा जनचेतना फैलाउने विभिन्न कार्यक्रमहरू राखेका छन् ।

यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?